Thingfanghma Hnah

“Cancer Damdawi Thingfanghma Hnah Tui”

Thingfanghma kan tih hi Saptawng chuan ‘Papaya’ an ti a. A Latin hming chu ‘Carica papaya’ a ni. Australia, New Zealand leh Africa-ah te chuan ‘Pawpaw’ an ti a, kan thu laknaah pawh hian ‘Pawpaw’ tih vek a ni.

Hmangtute thuchang:

Harold W. Tietze-an a lehkhabu a ziak ‘Thingfanghma thing damdawi’ tih a ziakah chuan mi tam takin an cancer vei tihdam nan an hman thu leh a siam dante a ziak a. He lehkhabu-ah hian Gold Coast huan siamtuten cancer veite mamawh atan an lo pek chhuah nasat dan te, tun hma kum 14 lai tawha Gold Coast pa pakhatin thingfanghma hnah chu cancer damdawi atan a that thu a lo sawi thin chu bawhzuiin Gold Coast thlenga an zawn an hmuh tak thu te a chuang a ni.

Stan Sheldona’n thingfanghma hnah tui a in atanga a cancer vei a intihdam thu pawh Gold Coast Bulletin 1978-ah khan chhuah tawh a ni.

Tun hnai maia United States-a chhuichianna an neih chu a sawimawi hle a. Thingfanghma hnaha damdawi awm hi cancer tihdam nana damdawi hman lai mek zinga chak ber ai hian a let maktaduai laia chakin an hmu a ni. Hei hi Stan Sheldona chuan mak a ti lem lo. Hetiang hian a sawi belh a. “Ka chuap khinghnihah cancer ka vei a, thihpui mai tur ka nih laiin, chulai rama mi chengten tun hma atanga thingfanghma an lo hman thin chu ti chhin ve turin min rawn a. Thla hnih chhung ka ei hnuah X-ray-in min en a. Ka chuap khing hnih te chu tha fihlim vekin an hre ta a. Ka Specialist te ka hrilh chuan an ring lo nasa hle a. Anmahni ngeiin an han enfiah ve a, an luthak an hriat ringawt mai a. Thingfanghma hnah tui ka siam ka in thin pawh chu ti zui zel turin min ti ta a ni. Hei hi kum 1962 a ni a. Ka cancer chu a dam hlen ta. Hemi hriaa ka nupuiin cancer vei, a lo pek chhawn ve mi 16-te pawh an dam vek” a ti a ni.

Thingfanghma chingtu zinga pakhat pawhin kum 1978-a Stan Sheldona’n Bulletin-a chhuah a chhiar atangin cancer veite hnenah thingganghma hnah a lo pe thin a. A tha ngei a ni tih a sawi. “Ka mi hmuh thin tam tak cancer vei tih hriat chiante pawh thingfanghma hnah tuia enkawl dam an ni” tiin a sawi bawk a ni.

R.J.W. atanga lehkhathawn hmuh chuan, “Cancer veia thi mai tur hnena thingfanghma hnah pek hi ka phur viau a. A hmasa ber chu balhla huan siam tu, kum 40 mi, a phing cancer vawihnih zai tawh, mahse darh zau zel tho si hi a ni a. Ei tur tharlam tha leh pawlhsawp loh chauh eia, thingfanghma hnah chu a natna (cancer) in a kiansan hma loh chu ei turin ka ti a. Hapta 5 hnuah chuan cancer hnuhma a taksaah hmuh tur a awm ta miah lo a ni” a ti.

A Siam Dan:

Kan thu lakna hi chuan “Thingfanghma hnah vantlang engemaw zat tui litre hniha chum tur” a ti a. Engemaw zat tih hi chu tui litre 2-a chhum tawk velah ngai mai ila. Hnah chu silfaia, pho uaia, ro deuh thaw, chansawma chhum mai tur a ni. A so hnuah na lo tea ur cherh cherh tur a ni a, chhin loh tur a ni. Darkar khat emaw hnih emaw chhum tur a ni. A tira a tui chanve vel thleng so kang tir tur a ni. A tui chu lak hrana, saidawiumah thuna Fridge-ah dah tur/vawn tur a ni. Ni thum emaw ni li hnuah kha tui kha a lo tawk (ferment) emaw a lo pawt (cloudy) emaw chuan paih mai tur a ni.

A Ei Dan:

Kan damdawi siam chu chaw ei fian (tablespoon) thum (3) emaw 50 ml emaw zelin nitin vawi thum (3) ei tur a ni. Chatlak lova thla hnih emaw tal ei tur a ni.

Note: Kan thu ziak lakna hi Internet atangin a ni a. Lak tawi hret hret a ni a. A hmun hma thuah chiang taka ziah lan a ni lova. ‘GOLD COAST’ tia kan rawn ziah pawh hi Africa rama awm a ni a. Tunah chuan ‘GHANA’ tih a ni tawh. A English version pawh en theihin MCPA Headquarters Office-ah kan kawl e.

Note: He thu-hi chanchin lawmawm tiin duhsaktu em em te rawn thawn, e-mail a scanned message kan dawn chu kan dawn dan ang chiaha word by word copy-chhawnga hmanhmawh taka rawn pho chhuak nghal ka ni. Cancer natna nei ten he damdawihi lo hmang ve-in lo dampui vek hlawm se ka va ti em! HZ