Hritlang

Tlang hrileng (hritlang) kan tih mai hi Sap ṭawng chuan Common Cold tih a ni a, inkaichhawn awl em em mai a ni a, khawtlang huap anga vei ṭhup theihte a nih vang a ni ang e, an theihtawka thil lo chik ṭhin kan pipute hming phuah danah pawh hian a lang chiang hle. Hritlang hi naupangin sikul an ṭhulh phah fona chhan leh puitling pawh ni tin hna kan ṭhulh phah fona a ni a. A tlangpuiin puitling hian kum khatah hritlang vawi 2-3 vel kan nei a, naupangin hei ai hian an nei zing thung bawk. India ram pum huap emaw, Mizoram pum huap ang emawin kum tina hritlang vei zat hi statistics mumal tak la nei lo a niawm e.

A tam zawk hi chuan thlasikah leh ṭhal chho-ah hian hritlang kan kai (vei) deuh ber a, kum tluanin, engtik hun lai pawhin a kai theih tho bawk a. A natna lanchhuah dan tlangpui chu: hrawk thip, hnap tui, khuh, hahchhiau, lu na, taksa na ṭhem ṭhum te a ni a. A tlangpuiin ni 7-10 hnuah a dam leh mai ṭhin nain, taksa chak lo – asthma leh chuap ṭha lo sa te, leh naupang tan chuan dam chian a har hle a, bronchitis leh pneumonia natna te pawh an vei phah thei a ni.

Kai lo tura mahni inven dan:

Hritlang hi virus chi hrang hrang vanga lo darh a ni a, boruaka leng vel aṭang leh inhnaihchilh lutukin a kai theih a ni. Tin, damlo zun leh ek te, khak/hnap leh chil per aṭang tein a kai theih bawk a. A vei te nena inchibai / kut invawnsak aṭang ringawt te, a khawih hnu khawih ve hnua mit, ka leh hnar khawih ve leh aṭang te pawhin a kai theih a ni.

Tui leh sahbawn nen kut sil fo tur: Second 20 vel tal kut hi sil ngei ngei tur a ni a, naupang te pawh zirtir tur a ni. Sil a remchan lohna hmunah pawh hand sanitizer hman hram hram tur a ni.

Kut silfai loin mit, hnar leh ka khawih loh tur: Hritlang virus te hian he’ng aṭang hian kan taksaah lutin hritlang an kaichhuak ṭhin a ni.

Damlo hnai loh tur: Hritlang veite hian awlsam takin an kianga mite hnenah virus an thehdarh thei a ni.

Mi dang ven dan tur:

Hritlang i kai chuan mi dangin an kai ve lohna turin hetiang hian i ti ang:

  • hritlan lai chuan inah awm tur a ni
  • mi dang hnai lutuk loh tur – inkuah, infawh leh inchibai ang chi te tih loh tur
  • khuh dawn leh hahchhiau dawnin mi dang lak aṭangin kal kian tur
  • khuh leh hahchhiauin inhup ṭhin tur a ni
  • khuh, hahchhiau leh hnap hnit zawhah kut silfai ṭhin tur
  • thil khawih ṭhin – toys leh khawngka kharna lai te hrukfai fo tur

Inenkawl dan tur:

Hritlang damdawi hi a la awm lo a, tihdam theih loh natna a la ni! I ziaawm deuhna atan erawh tui in tam a, hahchawlh tam i mamawh a ni. Damdawi ṭhenkhat, pik lutuk tur han tiziaawm deuh thei te chu awm mah se, a dam hma-na tak tak erawh a ni lo a ni. Antibiotics hmawm nghal mai pawh hian hritlang virus lakah eng hna mah a thawk thei lo a, ṭul vak loa i ei fo phei chuan bacteria vanga natna i tawrh hunah tihdam harsa tak (antibiotic resistance) a thlen thei a ni. Damdawi kawma inziak te ngun takin chhiar ṭhin la. Daktawr chawh kher ngai lo chi hritlang damdawi i ei dawn pawhin mithiam rawn ṭhin ang che, naupang ei chi loh damdawi te pawh a awm nual a ni tih hre reng la.

Inentir ngaih hun tur:

I hritlang chu ni 10 aia a rei chuan inentir tur a ni. Tin, kum khat chhunga vawi 3 aia tam i hritlan chuan daktawr rawn ang che. Nausen thla 3 aia naupang an hritlan a, khawsik a tel bawk chuan entir vat tur a ni. Hemi bakah hian hritlang i lak nat viau a, khawsik leh taksa na ṭhem ṭhum te a awm deuh reng chuan inentir vat tur a ni bawk. Chumi bak lo-ah chuan hritlang satliahah chuan rilru tihhah em em a ngai hran lem lo. Balhla hi hritlan laia ei hian a tiziaawm viau niin an sawi bawk, lo ei ve chhin teh!